از آن جايي كه جوانان از قدرت تشخيص بالايي برخوردار هستند و به سرعت دورويي در گفتار و رفتار والدينشان را تشخيص مي دهند، اگر آنها متوجه تضادهاي آشكار بين اعمال و گفتار والدينشان شوند، احتمالا به شدت عكس العمل نشان خواهند داد، اما به عنوان فردي مستقل و مسئول بايد مراقب باشند تا چيزهايي را كه سال هاي اوليه زندگي شان مشاهده كرده و يا فرا گرفته اند به كار بندند.همان طور كه والدين همواره نسبت به موفقيت و خوشبختي و سلامتي روح و جسم فرزندان خود دغدغه دارند، لازم است كه به فرندانشان نشان دهند كه انسان مي تواند با وجود تمام مشكلات در دنيا خوشبخت و راضي باشد و اين امر فقط از طريق الگوهاي رفتاري والدين به فرزندان انتقال داده مي شود. چرا كه اثر اعمال و رفتار والدين بر روي نوجوانانشان بسيار تأثيرگذارتر از اثر نصيحت و سخنان هر چند زيبا و دلنشين است.شرلي كارل روانشناس مؤسسه لودز در منچستر به والديني كه مطمئن هستند مي توانند تأثير عميقي روي آينده فرزند خود داشته باشند، نصيحت مي كند كه كار زيادي نمي توانيد انجام دهيد، جز اينكه كمتر به دنبال بحث و درگيري باشيد و سعي نكنيد تمامي رفتار و حركات او را زير ذره بين بگذاريد. بدون شك اين عمل موجب خشنودي همه شما خواهد شد.پدر و مادرها، با ديدن موفقيت فرزندانشان، معمولا همان حرف هاي تكراري هميشگي را به زبان مي آورند. تقريباً تمامي اين اظهارنظرها و پيام ها، كما بيش بيانگر يك احساس هستند: «ما واقعا به تو افتخار مي كنيم.»ابراز چنين احساسي در هنگام موفقيت فرزندان، كاملا طبيعي به نظر مي رسد، اما اين عبارت اين احساس را به وجود مي آورد كه حس غرور و افتخار والدين در زمان موفقيت فرزندانشان به نوعي نشانگر رضايت كامل والدين از عملكرد خود است.آنها حتما مايلند به ديگران تفهيم كنند كه به عنوان يك پدر و مادر نمونه، وظيفه خود را به نحو احسن انجام داده اند و به خاطر اين عمل بايد از آنان قدرداني شود. و به اين ترتيب پيروزي فرزندانشان را تمام و كمال و به راحتي به خود نسبت مي دهند.اين عمل آنان مرا متعجب مي كند. به دليل آنكه از ديدگاه روانپزشكي، به آن روي سكه نيز بايد توجه داشت.به گفته اين روانشناس برجسته والديني هستند كه فرزندان سر به راهي ندارند؛ فرزنداني كه رو به اعتياد آورده، با پليس و قانون درگير شده يا در زندگي با شكست روبه رو مي شوند. در اين زمان، احساس گناه به شدت گريبانگير اين والدين شده و آنان را بر آن مي دارد تا به اشتباه خود پي ببرند.

تصور اينكه موفقيت ها يا شكست هاي فرزندان در مرحله اول به حساب والدين گذاشته شود، رفتاري خودخواهانه به نظر مي رسد، واضح است كه به كار بستن خشونت عليه فرزندان؛ خشونت هاي بدني و روحي، لطمات جدي جبران ناپذيري روي آنان خواهد گذاشت با اين حال، نمي توان اين طور استنباط كرد كه والدين با رسيدگي به امور فرزندان، عشق ورزيدن و فراهم آوردن محيطي متعادل و مناسب براي رشد آنان، نسبت به تمامي اعمالي كه در آينده از آنان سر مي زند، مسئول هستند.»در واقع فرزندان مايل هستند به عنوان موجودي مستقل براي خود تصميم گيري كنند. بنابراين در اصل نسبت به تصميماتي كه مي گيرند و نسبت به موفقيت ها و شكست هايشان با توجه به آن تصميم مسئول خواهند بود.بنا به گفته اين روانشناس والدين شايد بتوانند از طريق گفتار و نصيحت كردن، ارزش ها و رفتارهايي كه از نظرشان درست تلقي مي شوند را به فرزندان خود منتقل كنند اما در اصل از طريق اعمال و رفتار خود آنهاست كه مي توانند به عنوان نمونه و الگو، اعتقادات و عقايد اصلي خود را به فرزندانشان انتقال دهند.
اضطراب و نگراني مسري است. زماني كه والدين مضطرب مي شوند، فرزندان آن را به خوبي احساس كرده و تحت تأثير اين اضطراب و پريشاني قرار مي گيرند. اين حس، از همان دوران كودكي يعني زماني كه كودك هنوز قادر به تكلم نبوده و نمي تواند احساسات خود و احساسات اطرافيانش را بيان كند، شروع مي شود.زندگي اغلب پدر و مادرها، با به دنيا آمدن اولين فرزندشان، نامنظم و دشوار شده و دستخوش ترديد و ناامني مي شود. خستگي جسمي، به خصوص تغيير ساعات خواب، به انسان فشار مي آورد و اينكه مرتباً از خود بپرسيم كه آيا كارمان را درست انجام داده ايم يا نه، كاملا طبيعي به نظر مي رسد و دقيقاً نمي دانيم از چه كسي مي توانيم كمك بگيريم. نصايح و كمك هاي اطرافيان هميشه كارساز نيستند. پدربزرگ ها و مادربزرگ ها نيز در اين زمينه نمي توانند كمك زيادي بكنند. كتاب هاي متعددي كه در اين درباره به چاپ رسيده اند نيز گاه دربرگيرنده يك سري عقايد ضد و نقيض مي باشند. يكي از اساسي ترين اختلاف نظرات كارشناسان در زمينه تربيت فرزندان، موضوع «نظم و انضباط» بوده كه همانند دفاع از باورها و اعتقاداتمان، نسبت به آن جبهه گيري كرده و تعصب نشان مي دهند. از نظر كارل ديدگاه و نظريه افراطيون در امور تربيتي هم، بر پايه يك پيش فرض بنا شده كه در آن هيچ گونه تغيير و يا نرمشي راه ندارد. بنابراين ديدگاه، فرزندان به طور فطري و ذاتي فقط به خواسته هاي خود توجه دارند و براي آن كه به موجوداتي با انضباط و اجتماعي تبديل شوند، بايد در زمان سرپيچي از دستورات و ممنوعيت ها، با تنبيه و محدوديت هاي شديدي روبه رو شوند. در امر تربيت، والدين خود را كاملا حق به جانب دانسته تا به جاي اعمال راهكارهاي روانشناختي، از طريق فشار و اجبار بر فرزندان غلبه يابند. اكثر اين روش هاي تربيتي براي نوجوانان حول محور فراگيري ادب و نزاكت و فرمانبرداري از والدين، دور مي زند.

والدين چگونه مي توانند آرامش خانواده را با وجود جواناني كه با بي خيالي فقط به فكر تفريح و خوشگذراني هستند، حفظ كنند؟ اصول تربيتي كه بر پايه بينش تندروها و افراطيون يعني روش هاي سفت و سخت بنا شده است، بر اين باور است كه تنها روش مهار كردن سرگرداني ها، خطاها، اعمال دستورات جدي و ممنوعيت هاي شديد است. در عين حال، والدين مي توانند ديدگاه ملايم و خوشبينانه تري را برگزينند، چرا كه روش تربيتي به هر شكلي كه باشد، فرزندان با دريافت عشق و محبت و پشتيباني از جانب والدينشان، در آينده به انسان هاي شادتر و مفيدتري تبديل خواهند شد. اين روش كه بر پايه مهرباني و نرمش بيشتري بنا شده، در برابر رفتار فرزندان، محدوديت هاي معقولانه و مناسب تري را در پيش مي گيرد و از كشمكش و حس كينه و انتقامجويي بين والدين و فرزندان جلوگيري مي كند. بايد به اين نكته توجه داشت كه موفقيت والدين درامر تربيت، به دليل آگاهي و حق به جانب بودن آنان نيست، مجازات بدني نيز ممنوع و قدغن شمرده شده، چرا كه اين نوع تنبيهات، حاصلي جز ترس و خشونت به همراه ندارد. درعلم روانشناسي، به موضوع مهمي پي برده اند. طيف اصول تربيتي فرزندان، به هرشكل و صورتي كه باشد، از روش هاي آمرانه و سخت گرفته تا روش هايي با انعطاف و نرمش بيشتر، اگر فرزندان احساس كنند كه در محيط خانواده از عشق و احترام برخوردار هستند، والدين مي توانند در امور تربيتي فرزندان، به موفقيت برسند.
والدين همچنين موظف هستند درمواردي كه امنيت و رفتار فرزندانشان تحت تاثير قرار مي گيرد، محدوديت هايي را معين كنند. فرزند نيز بايد بياموزد تا جلوي خشم و پرخاشگري خود را بگيرد. درعين حال مي توان دريافت كه بحث و كشمكش ميان اعضاي خانواده، موجب خستگي و دلسردي و راحتي نزاع شديد و همچنين موجب پيدايش خواسته بيمارگونه و غير معقول والدين براي كنترل و در دست گرفتن همه امور و افزايش احساس اضطراب بين خود و فرزندان مي شود. و در اين ميان، فقط والدين هستند كه مي توانند مانع بزهكاري و ارتكاب جرم فرزندان شوند.

از طرف ديگر، زماني كه والدين فقط درمورد موضوعات كم اهميت تري نظير غذا خوردن به موقع فرزندان و يا مرتب كردن اتاقشان، به خود نگراني راه داده و با اين گونه پرسش ها موجب آزار فرزندان شوند، اين موضوع منجر به بحث و مشاجره بي نتيجه درخانه مي شود. كساني كه از وسايل نقليه عمومي استفاده كرده و يا در سوپر ماركت هايي بزرگ در رفت و آمد هستند، شاهد صبر و تحمل زياد پدر و مادران نسبت به فرزندان شيطان و شلوغ در اين مكان ها بوده اند.مشكل اين است كه چگونه مي توان بدون استفاده از تهديد و يا ايجاد ترس و وحشت درنوجوان، به او فهماند كه در دنيا تنها نيست و بايد به خواسته ديگران نيز احترام بگذارد؛ چرا كه اين امر بدون آنكه از پرخاشگري او بكاهد. نوعي مقاومت منفعل را به او مي آموزد.همانند ديگر جنبه هاي زندگي، هرچيزي كه از حد تعادل خارج شده و به سمت افراط و تفريط پيش رود، خطرناك مي شود. مي توان طيفي را درنظر گرفت كه در يك سوي آن روش سخت و افراطي و در سوي ديگر روش سهل انگاري و بي توجهي قرار دارد. اما اين طيف بيشتر به يك دايره شباهت دارد.روانشناسان معتقدند جواناني كه شديداً توسط خانواده هايشان كنترل مي شوند، هيچ گونه محدوديتي براي خودشان تعيين نمي كنند چرا كه عادت كرده اند هميشه از دستورات و قوانيني كه توسط ديگران و از خارج برآنان وضع و تحميل مي شود،اطاعت كنند.بنابراين به محض آنكه اين محدوديت از خارج قطع شود، خود به تنهايي قادر به ايجاد محدوديت براي خود نيستند. از سوي ديگر، پرورش درخانواده اي كه هيچ گونه نظم و ترتيبي برآن حاكم نيست اين امكان را كه فرزندان با شناخت لازم و كافي از زندگي، به خواسته ديگران احترام گذاشته و با آنان كنار بيايند را از آنان سلب مي كند.بهترين و در عين حال جسورانه ترين عمل در زندگي، توانايي انسان در لذت بردن از لحظات زندگي است. زندگي فاني و گذراست و هميشه احتمال وقوع فاجعه و يا حادثه اي ناگوار در زندگي وجود دارد. در اين ميان، نشان دادن خوشبختي به فرزندانمان، مفيدترين چيز است كه مي توانيم به آنان انتقال دهيم. شوخ طبعي نيز مي تواند در اين زمينه موثر باشد.

         
 
 عليرضا سزاوار

مرز باريك موفقيت و شكست

http://feraghat90.blogfa.com/post-1237.aspx